Umową cesji wierzytelności popularnie nazywa się umowę przelewu wierzytelności, którą szczegółowo reguluje ustawa Kodeks Cywilny. Definicję przelewu wierzytelności zawiera art. 509 § 1 k.c. – „Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.
Cesja wierzytelności w celu windykacji
Cesja wobec powyższego, polega na przeniesieniu praw z umowy (sprzedaży, zlecenia, o dzieło itp.) na osobę trzecią. Osoby zawierające umowę cesji to Cedent (zbywca wierzytelności – wierzyciel pierwotny) i Cesjonariusz (nabywca wierzytelności – wierzyciel wtórny). Cesjonariusz wstępuje w prawa Cedenta, co oznacza, że aktualnie Cesjonariusz jest osobą uprawnioną do egzekwowania należności od dłużnika. Przeniesienie wierzytelności może nastąpić odpłatnie, bądź darmowo. Często używanymi określeniami (nie do końca poprawnymi) są: sprzedaż długu, skup długu, sprzedaż faktury/ faktur.
Jak wygląda przeniesienie wierzytelności
Na bazie tak postawionej definicji warto scharakteryzować najważniejsze cechy przelewu wierzytelności z punktu widzenia jego praktycznego zastosowania.
1. Brak konieczności zgody dłużnika – wbrew obiegowej opinii, dłużnik nie musi wyrażać zgody na dokonanie przez wierzyciela pierwotnego przelewu wierzytelności. Taka regulacja stanowiłaby absurd, bowiem dłużnik mógłby skutecznie blokować odsprzedanie wierzytelności osobie trzeciej, wiedząc, że wierzyciel pierwotny nie ma możliwości (lub środków) na samodzielne dochodzenie roszczeń. Przeciwną sytuację (konieczność udzielenia zgody) można zauważyć przy zmianie dłużnika, jednak ta regulacja nie jest przedmiotem naszych rozważań.
2. Osoba trzecia – przepis nie stawia konkretnych wymagań co do statusu prawnego osoby nabywającej wierzytelność. Może to być zarówno osoba prawna (np. spółka z o.o.) jak i osoba fizyczna.
3. Zakazy zbywania – przepis art. 509 ustanawia 3 sytuacje, w których przelew wierzytelności nie będzie możliwy. Są to:
a) zakaz wynikający z ustawy – sytuacja, w której odrębny przepis ustawy wyraźnie zakazuje przeniesienia praw do wierzytelności. Jako przykład posłużyć może art. 84 Kodeksu Pracy, z którego wynika, że pracownik nie może przenieść na osobę trzecią prawa do wynagrodzenia za pracę.
b) zakaz wynikający z umowy między wierzycielem a dłużnikiem – z łaciny określany jako pactum de non cedendo, zastrzeżenie umowne wyłączające możliwość przeniesienia wierzytelności.
c) zakaz wynikający z właściwości zobowiązania – chodzi w tej sytuacji o osobistą więź wierzyciela lub dłużnika ze zobowiązaniem, tudzież o osobiste warunki wierzyciela lub dłużnika, które przesądzają, że zobowiązanie nie mogłoby być wykonane przez inną osobę. Jako przykład może posłużyć roszczenie wynikające z ochrony dóbr osobistych lub roszczenie alimentacyjne.
Pisemna umowa o przeniesienie wierzytelności
Jeśli chodzi zaś o formę umowy cesji wierzytelności, warto wskazać art. 511 k.c., wedle którego umowa winna być stwierdzona pismem, jeśli wierzytelność będąca przedmiotem cesji także była pismem stwierdzona. Istotnie, forma pisemna nie jest tu zastrzeżona pod rygorem nieważności, wywołuje jedynie skutki ad probationem.
